W Polsce kwestie dotyczące prawa skarbowego reguluje ustawa z dnia 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy (Dz. U. z 2021 r. poz. 408 z późn. zm.). Określa ona m.in. czym są przestępstwo i wykroczenie skarbowe, kto ponosi za nie odpowiedzialność, jakie są przewidziane kary za złamanie prawa podatkowego i jakie okoliczności można uznać za łagodzące.
Zarówno wykroczenie, jak i przestępstwo skarbowe to czyny społecznie szkodliwe i zabronione Kodeksem karnym skarbowym. Za oba przewidziana jest kara, jednak w przypadku wykroczenia będzie ona mniejsza.
Warto pamiętać, że czyny zabronione określone KKS dotyczą takich sfer jak:
Przede wszystkim odpowiedzialność za czyn zabroniony (wykroczenie lub przestępstwo skarbowe) w KKS ponosi podatnik, a także bezpośredni sprawca, czyli osoba odpowiedzialna za rozliczenia podatkowe podatnika – zarówno osoby fizycznej, jak i prawnej. Może to być główny księgowy, dyrektor ds. finansów, zarząd spółki.
Oznacza to, że prawo skarbowe łamie osoba składająca błędne rozliczenie podatkowe (także nieświadomie) lub inny dokument skarbowy, a także osoba bezpośrednio odpowiedzialna za sprawy finansowe, która przygotowała błędny dokument. Obie osoby uznawane są przez KKS za współsprawców.
Co więcej, odpowiedzialność może ponosić także osoba, która kieruje bezpośrednim sprawcą czynu (sprawstwo kierownicze) lub zmusza go do jego popełnienia (sprawstwo polecające). We wszystkich rodzajach sprawstwa możemy mówić o umyślności i nieumyślności popełnionego czynu. Kwestia ta ma wpływ na to, kto i jakiej karze będzie podlegał – to znaczy, że każdy sprawca odpowiada za złamanie prawa niezależnie i w określonym przez okoliczności zakresie.
Z definicji jest to czyn o mniej szkodliwym charakterze. W praktyce oznacza to, że kwota podlegająca czynowi zabronionemu nie może być wyższa niż dwudziestokrotność minimalnego miesięcznego wynagrodzenia (ustalonego na moment popełnienia czynu). Wykroczeniem może być niewpłacenie należności podatkowej w terminie, wpłacenie za małej kwoty, podszywanie się pod inny podmiot podatkowy, notoryczne opóźnienia w opłacaniu podatków itp.
Za wykroczenie skarbowe przewidziana jest grzywna określona kwotowo.
O przestępstwie skarbowym mówimy wtedy, gdy kwota przedmiotu czynu zabronionego przekroczy dwudziestokrotność minimalnego miesięcznego wynagrodzenia obowiązującego w chwili popełnienia czynu.
Za przestępstwo skarbowe przewidziana jest grzywna, której wysokość naliczana jest dziennie, a także kara ograniczenia lub pozbawienia wolności. Taki czyn jest również kierowany przez organy skarbowe do sądu.
Ponieważ prawo podatkowe dąży raczej do tego, by wyegzekwować należności od podatników, niż surowo ich ukarać, szczególnie gdy mówimy o działaniach nieumyślnych i o niskiej szkodliwości, sąd może maksymalnie złagodzić karę lub w ogóle zaniechać jej wymierzania. Ważnym czynnikiem łagodzącym w takiej sytuacji jest podjęcie przez sprawcę czynności, które zmierzają do naprawienia wyrządzonych szkód i skorygowania błędu, np. wyrównanie zaległości w płatności podatkowej. Przy tym sprawca musi mieć dowody na podjęcie tego typu działań.
zdj. główne: Arisa Chattasa/unsplash.com
