Zakres czynności wykonywanych przez notariusza

Notariusz musi wykazywać się uczciwością, bezstronnością, rzetelnością i niezależnością. A co z jego kompetencjami? Czym konkretnie się zajmuje i jakie sprawy można mu powierzyć?

Notariusz wykonuje zawód zaufania publicznego, więc jego kompetencje są ściśle określone i wskazane w aktach prawnych. Jest uważany przede wszystkim za specjalistę, do którego zwracają się spadkodawcy oraz strony umowy chcące sporządzić akt notarialny. W praktyce zakres wykonywanych przez niego czynności jest znacznie szerszy. Dowodzi tego poniższy artykuł, w którym przedstawiono podstawowe czynności notarialne oraz obowiązki notariusza.

Najważniejsze czynności notarialne

Czynności leżące w kompetencji notariusza określa ustawa Prawo o notariacie. Zgodnie z jej zapisami do najważniejszych zadań notariusza zalicza się przede wszystkim sporządzanie:

• aktów prawnych, czyli różnego rodzaju umów i pełnomocnictw,
• testamentów,
• wypisów i odpisów dokumentów,
• poświadczeń, w tym poświadczeń dziedziczenia,
• weksli oraz czeków.

Najbardziej liczną i zróżnicowaną grupę stanowią czynności określone w punkcie pierwszym. Należy do niej zaliczyć choćby umowy: sprzedaży mieszkania, zbycia spadku i działu spadku czy zrzeczenia się dziedziczenia.

Poza wspomnianymi czynnościami notariusz zajmuje się też doręczaniem oświadczeń, podejmuje czynności związane z europejskim poświadczeniem spadkowym, a także na życzenie stron przechowuje pieniądze, papiery wartościowe oraz dane wrażliwe zapisane na informatycznych nośnikach danych. Niezależnie od czynności, o jakich mowa, notariusz musi je wykonywać zgodnie z ustalonymi zasadami. 

Ogólne obowiązki notariusza

Jak wynika z zapisów Kodeksu Etyki Zawodowej Notariusza, osoby wykonujące zawód notariusza mają pewne obowiązki ogólne oraz względem stron czynności. Jeśli chodzi o obowiązki ogólne, to notariusz musi przede wszystkim:

• osobiście wykonywać wszelkie czynności notarialne; notariusz nie może powierzyć nikomu innemu, nawet zaufanej osobie, wykonania czynności należącej do jego wyłącznej kompetencji,
• dokonywać czynności notarialnych zgodnie z prawem i z należytą starannością; co ważne, nawet jeśli wykonuje daną czynność zgodnie z prawem, to naruszając przy tym zasady etyki zawodowej, notariusz może zostać pociągnięty do odpowiedzialności dyscyplinarnej,
• przestrzegać zasad związanych z pobieraniem wynagrodzenia za swoją pracę; notariusz otrzymuje zapłatę za wykonanie czynności należącej do jego kompetencji i poza nią nie może czerpać żadnych innych korzyści.

Jakie obowiązki ma notariusz wobec stron czynności?

Istotne zagadnienie stanowi również kwestia obowiązków notariusza względem jego klientów, czyli stron czynności. Ta kategoria obowiązków także została określona w Kodeksie Etyki Zawodowej Notariusza i zawiera dość oczywiste pozycje. Zgodnie z zapisami tego dokumentu notariusz ma obowiązek:

• stosować rozwiązania prawne odpowiadające woli klienta (dążąc do spełnienia woli,  nie może wdrażać ani proponować działań pozwalających na obejście prawa),
• dbać o zachowanie powagi urzędu i jego niezależności,
• odmówić dokonania czynności notarialnej, jeśli między stronami istnieje konflikt lub zachodzi oczywista sprzeczność ich interesów,
• zagwarantować stronom czynności warunki do swobodnego, poufnego złożenia oświadczeń, a także zapewnić bezpieczeństwo przechowywanej dokumentacji.

Co jeszcze warto wiedzieć?

Czynności wykonywane przez notariusza prowadzą do powstania dokumentu urzędowego. Każdy z nich jest sporządzany w sposób rzetelny i zgodny z prawem dotyczącym umów, protokołów i innych czynności obrotu cywilnoprawnego.

Rolą notariusza jest zabezpieczyć prawa i obowiązki stron, na które w przyszłości będzie oddziaływała dokonywana czynność prawna. Dlatego zawsze musi on działać tak, aby zminimalizować ryzyko wystąpienia ewentualnego sporu sądowego między stronami.